Bu yazımda; TBMM’ye sunularak, komisyon görüşmelerine başlanan Anayasa değişiklik önerilerinin özetini, hiçbir yorum ve değerlendirmeye yer vermeden sizlere sunuyorum.
AKP ve MHP tarafından ülke gündemine getirilen Anayasa değişiklik talepleri ile;
Başbakanlık kaldırılıyor. Devletin başı tanımlaması ile yürütme yetkisi, tek başına Cumhurbaşkanına veriliyor. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi uygulamasına geçiliyor. Cumhurbaşkanına verilen bu kararname yetkisi ile;
- Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri ile teşkilat yapısı,
- Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, görev süresi ve diğer özlük işleri,
- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilat yapısı ve görevleri,
- Kamu tüzel kişiliklerinin kurulabilmesi,
- Üst düzey kamu görevlilerinin atamalarına ilişkin usul ve esaslar,
- Merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının kuruluş, yetki ve sorumlulukları ile Mahalli idare birliklerinin kurulabilmesi,
- Birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilmesi, gibi düzenlemeler, tek başına Cumhurbaşkanının yetkisine bırakılıyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin; bakanlar ve bakanlar kurulunu denetleme yetkisi ile Gensoru ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren konularda genel görüşme yetkisi, Güven oylaması ve Bakanlar Kurulunun kanun teklif etme yetkisi kaldırılıyor.
Seçilme şartlarını taşıyan Türk vatandaşları Cumhurbaşkanı adayı olabilirken, artık sadece doğuştan Türk olanlar aday olabiliyor. Cumhurbaşkanı 5 yıl süre ile iki dönem görev yapabiliyor. Ancak; ikinci döneminde; seçimlerin yenilenmesine karar alınması durumunda, üçüncü kez aday olabilmesinin ve Cumhurbaşkanının partisi ile olan ilişiği kesilir hükmü kaldırılarak da, partili Cumhurbaşkanlığının önü açılıyor.
Cumhurbaşkanı bir veya daha fazla sayıda Cumhurbaşkanı yardımcısı ile bakanları; TBMM içinden veya dışından atayıp, görevlerinden alabiliyor. Milletvekilleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırsa, milletvekillikleri sona eriyor.
Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında, soruşturma istemi 301 milletvekili, soruşturma açılabilmesi 360 milletvekili ve yüce divanda yargılanma ise ancak 400 milletvekili oyuyla gerçekleşebiliyor.
Cumhurbaşkanına, TBMM başkan ve başkan vekillerinin vekâlet etmesi uygulaması kaldırılarak, aynı yetkilerle Cumhurbaşkanı yardımcılarının vekâlet etmesi uygulamasına geçiliyor.
Anayasa Mahkemesinin üye sayısı 17’den 15’e düşürülüyor. Cumhurbaşkanı; 12 üyeyi Yargıtay, Danıştay, YÖK ve üst kademe yöneticilerinden atıyor. Kalan 3 üye ise Sayıştay ve barolardan önerilen isimler arasından TBMM seçiyor.
Hâkim ve Savcılar Kurulunun üye sayısı 22’den 12’ye düşürülüyor. Adalet Bakanı kurulun başkanı olmak üzere, Cumhurbaşkanı kurulun 5 üyesini YÖK, adli ve idari yargı hâkim ve savcılarından atıyor. Kalan 6 üyeyi ise TBMM Yargıtay, Danıştay ve YÖK tarafından önerilen isimler arasından seçiyor.
Genelkurmay Başkanı; Cumhurbaşkanı tarafından atanıyor ve Cumhurbaşkanına karşı sorumlu hale getiriliyor. Üst düzey kamu görevlileri ile Devlet Denetleme Kurulunun başkan ve üyeleri ile üniversitelerin doğrudan önerdiği kişiler arasından YÖK üyeleri Cumhurbaşkanınca atanıyor.
Milli Güvenlik Kurulu Cumhurbaşkanına karşı sorumluluk taşıyor. Askeri Yargı kaldırılıyor, bütçeyi Cumhurbaşkanı hazırlayarak TBMM ne sunuyor. Anayasaya aykırı düzenlemelerde iptal davası açabilme yetkisi, Cumhurbaşkanı, TBMM de en fazla üyeye sahip 2 siyasi parti ve 120 milletvekilinin istemi ile açılabiliyor.
TBMM; ancak 360 milletvekilinin oyuyla seçimlerin yenilenmesine karar alabilirken, Cumhurbaşkanı tek başına karar verebiliyor. Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri beş yılda bir ikisi birlikte yapılabiliyor.
Seçimlere gidilirken, Adalet-İçişleri ve Ulaştırma Bakanlarının bağımsız kişilerden olması uygulaması ile seçimlerin yenilenmesi durumunda geçici bakanlar kurulu uygulaması kaldırıyor.
Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi 3 Kasım 2019 tarihinde ikisi birlikte yapılıyor. Görev süresi Ağustos ayında dolacak olan Cumhurbaşkanının görev süresi Kasım ayına uzamış oluyor. Birinci dönemini tamamlayan Cumhurbaşkanın, yeni değişikler kapsamında iki dönem daha aday olma imkânı sağlanıyor.
Bu değişikliklere ilişkin duygu, düşünce ve yorumlarımı izleyen günlerde paylaşmak dileği ile hepimize mutlu ve umutlu yarınlar diliyorum.
