ZIRT-PIRT SEÇİMLER VE İSTİKRAR!
İbrahim Arslan yazdı...
İbrahim Arslan'ın "ZIRT-PIRT SEÇİMLER VE İSTİKRAR!" başlıklı yazısı:
Sayın Cumhurbaşkanı Başkanlık sistemi değişikliklerini savunurken yaptığı kimi konuşmalarında; “ Cumhuriyetimizin geçmişi 93 yıl iken şu anda 65’inci hükümet işbaşındadır. Hale bakın! Hükümetlerin ömrü 16 ay bile değildir. Böyle devlet yönetilir mi? İşte şimdi bunu biz temelden düzeltiyoruz.” değerlendirmelerinde bulunurken, Sayın Başbakan da ; “1923’ten bugüne 65 hükümet kurulmuş. Ortalama hükümet süresi 1,5 yıl bile değil. Böyle hükümetle ne yapabilirsiniz? Ben ne yapılacağını söyleyeyim. Tebrikleri kabul edersiniz. İki, üç ay, dört ay sürer. Sonra kurumlardan bilgi alırsınız. İki, üç ayda o sürer. Ondan sonra valizinizi toplarsınız. Hizmet nerede? Hizmet bir başka bahara…” “yaptığımız bu değişiklikle, artık zırt-pırt seçim olmayacak, zayıf iktidarlarla zaman kaybedilmeyecektir.” şeklinde açıklamalarda bulunmuşlardır.
Şimdi hep birlikte demokrasi tarihimize göz atarak, geçmiş dönem Cumhuriyet hükümetleri ile bugün arasında bir fark olup olmadığını ve gerçek sorunun nereden kaynaklandığını, dönemsel olarak inceleyerek sorgulayalım…
TBMM’ NİN KURULUŞUNDAN, ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK YAŞAMA GEÇİŞ SÜRESİNE KADAR OLAN DÖNEM-(01 KASIM 1923-22 MAYIS 1950)
1923-1927-1931-1935-1939-1943 ve 1946 yıllarında yapılan 7 seçimden sonra 18 hükümet kurulmuş, ancak 9 başbakan görev yapmıştır. 318 aylık bu dönemde ortalama hükümet ömrü 17,7 ay, ortalama seçim süresi ise 45,4 ay olarak gerçekleşmiştir.
ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK SİSTEME GEÇİŞTEN, 1960 DARBESİNE KADAR OLAN DÖNEM- (22 MAYIS 1950-27 MAYIS 1960)
1950-1954 ve 1957 yıllarında yapılan 3 seçimden sonra, 5 hükümet kurulmuş, ancak bir başbakan görev yapmıştır.(A.Menderes) 120 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 24 ay, ortalama seçim süresi ise 40 ay olarak gerçekleşmiştir.
1960 DARBESİNDEN, 1980 DARBESİNE KADAR OLAN DÖNEM
(27 MAYIS 1960-12 EYLÜL 1980)
1961-1965-1969-1973 ve 1977 yıllarında yapılan 5 seçimden sonra, 20 hükümet kurulmuş, ancak 9 başbakan görev yapmıştır. 244 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 12,2 ay, ortalama seçim süresi ise 48,8 ay olarak gerçekleşmiştir.
1980 DARBESİNDEN, AK PARTİ’NİN TEK BAŞINA İKTİDAR OLDUĞU DÖNEME KADAR OLAN SÜREÇ-(21 EYLÜL 1980-18 KASIM 2002)
1983-1987-1991-1995 ve 1999 yıllarında yapılan 5 seçimden sonra, 14 hükümet kurulmuş, ancak 8 başbakan görev yapmıştır. 266 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 19 ay, ortalama seçim süresi ise 53,2 ay olarak gerçekleşmiştir.
AK PARTİ’NİN TEK BAŞINA İKTİDAR OLDUĞU DÖNEMDEN, BUGÜNE KADAR OLAN SÜREÇ- (18 KASIM 2002- 18 MART 2017)
2002-2007-2011 ve 2015( iki kez) yıllarında yapılan 5 seçimden sonra, 8 hükümet kurulmuş, ancak 4 başbakan görev yapmıştır. 172 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 21,5 ay, ortalama seçim süresi ise 34,4 ay olarak gerçekleşmiştir.
Genel olarak; TBMM’nin kuruluşundan bu güne, aradan geçen 93 yıl 4 aylık zaman diliminde, ortalama seçim süresi 44,8 ay (3,73 yıl) olarak gerçekleşmiştir. Bu durum Anayasa ve seçim kanunlarında konulan süre ile uyumludur. Zira 1924 ve 1961 Anayasalarına göre seçim süresi 4 yıldır. 1982 Anayasasında bu süre 5 yıla çıkarılmasına karşın, Ak Parti’nin 2007 yılında yaptığı Anayasa değişikliği ile tekrar 4 yıla düşürülmüştür. (Aynı Ak Parti, şimdi bundan şikâyet ederek, seçim süresini tekrar 5 yıla çıkarmak istemektedir.)
Yine aynı zaman diliminde ortalama hükümet ömürleri ise 17,2 ay (1,4 yıl) olarak gerçekleşmiştir. Hükümet sayısının çokluğunda, Anayasal değişiklikler, istifa ve ölümler, askeri darbeler, güvensizlik oyları ve/veya seçimlerin yenilenmesi gibi unsurlar etkili olmuştur. Yine bazı dönemlerde birden fazla hükümet kurulsa da, birbirinin devamı niteliğini taşımaktadır. (Örneğin tek partili dönemde kurulan hükümetler, 1950-1960 arasında kurulan DP hükümetleri, 2002-2017 arasında kurulan AKP hükümetleri gibi)
Ancak bu saptamalara karşın, ilginç olan durumsa; 2002 yılında bu yana tek başına iktidar olan AKP hükümetlerinin ömrünün ise 21,5 ay, (1,8 yıl) olduğu gerçeğidir. Yani Tek başına iktidar olan Ak Parti hükümetlerinin ortalama ömrünün, şikâyet edilen geçmiş dönem Cumhuriyet hükümet ömürlerinden sadece 4 ay daha fazla olmasıdır.
Yukarıda sunmaya çalıştığım dönemsel ayrıntılardan, ortalama seçim ve hükümet ömürlerinin birbirlerine çok yakın olduğu ortaya çıkmaktadır.
O zaman sorun nereden kaynaklanmaktadır?
12 Eylül darbesinin artığı olan ve 34 yıldır dokunulmayan Siyasi Partiler Kanunu ile Seçim Kanunları, daha adil, daha katılımcı, daha çoğulcu, daha özgürlükçü ve daha demokratik bir anlayışla değiştirilmediği sürece, sorunlarımızın çözümünü beklemek, hayal olacaktır…
Sayın Cumhurbaşkanı Başkanlık sistemi değişikliklerini savunurken yaptığı kimi konuşmalarında; “ Cumhuriyetimizin geçmişi 93 yıl iken şu anda 65’inci hükümet işbaşındadır. Hale bakın! Hükümetlerin ömrü 16 ay bile değildir. Böyle devlet yönetilir mi? İşte şimdi bunu biz temelden düzeltiyoruz.” değerlendirmelerinde bulunurken, Sayın Başbakan da ; “1923’ten bugüne 65 hükümet kurulmuş. Ortalama hükümet süresi 1,5 yıl bile değil. Böyle hükümetle ne yapabilirsiniz? Ben ne yapılacağını söyleyeyim. Tebrikleri kabul edersiniz. İki, üç ay, dört ay sürer. Sonra kurumlardan bilgi alırsınız. İki, üç ayda o sürer. Ondan sonra valizinizi toplarsınız. Hizmet nerede? Hizmet bir başka bahara…” “yaptığımız bu değişiklikle, artık zırt-pırt seçim olmayacak, zayıf iktidarlarla zaman kaybedilmeyecektir.” şeklinde açıklamalarda bulunmuşlardır.
Şimdi hep birlikte demokrasi tarihimize göz atarak, geçmiş dönem Cumhuriyet hükümetleri ile bugün arasında bir fark olup olmadığını ve gerçek sorunun nereden kaynaklandığını, dönemsel olarak inceleyerek sorgulayalım…
TBMM’ NİN KURULUŞUNDAN, ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK YAŞAMA GEÇİŞ SÜRESİNE KADAR OLAN DÖNEM-(01 KASIM 1923-22 MAYIS 1950)
1923-1927-1931-1935-1939-1943 ve 1946 yıllarında yapılan 7 seçimden sonra 18 hükümet kurulmuş, ancak 9 başbakan görev yapmıştır. 318 aylık bu dönemde ortalama hükümet ömrü 17,7 ay, ortalama seçim süresi ise 45,4 ay olarak gerçekleşmiştir.
ÇOK PARTİLİ DEMOKRATİK SİSTEME GEÇİŞTEN, 1960 DARBESİNE KADAR OLAN DÖNEM- (22 MAYIS 1950-27 MAYIS 1960)
1950-1954 ve 1957 yıllarında yapılan 3 seçimden sonra, 5 hükümet kurulmuş, ancak bir başbakan görev yapmıştır.(A.Menderes) 120 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 24 ay, ortalama seçim süresi ise 40 ay olarak gerçekleşmiştir.
1960 DARBESİNDEN, 1980 DARBESİNE KADAR OLAN DÖNEM
(27 MAYIS 1960-12 EYLÜL 1980)
1961-1965-1969-1973 ve 1977 yıllarında yapılan 5 seçimden sonra, 20 hükümet kurulmuş, ancak 9 başbakan görev yapmıştır. 244 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 12,2 ay, ortalama seçim süresi ise 48,8 ay olarak gerçekleşmiştir.
1980 DARBESİNDEN, AK PARTİ’NİN TEK BAŞINA İKTİDAR OLDUĞU DÖNEME KADAR OLAN SÜREÇ-(21 EYLÜL 1980-18 KASIM 2002)
1983-1987-1991-1995 ve 1999 yıllarında yapılan 5 seçimden sonra, 14 hükümet kurulmuş, ancak 8 başbakan görev yapmıştır. 266 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 19 ay, ortalama seçim süresi ise 53,2 ay olarak gerçekleşmiştir.
AK PARTİ’NİN TEK BAŞINA İKTİDAR OLDUĞU DÖNEMDEN, BUGÜNE KADAR OLAN SÜREÇ- (18 KASIM 2002- 18 MART 2017)
2002-2007-2011 ve 2015( iki kez) yıllarında yapılan 5 seçimden sonra, 8 hükümet kurulmuş, ancak 4 başbakan görev yapmıştır. 172 aylık bu dönemde, ortalama hükümet ömrü 21,5 ay, ortalama seçim süresi ise 34,4 ay olarak gerçekleşmiştir.
Genel olarak; TBMM’nin kuruluşundan bu güne, aradan geçen 93 yıl 4 aylık zaman diliminde, ortalama seçim süresi 44,8 ay (3,73 yıl) olarak gerçekleşmiştir. Bu durum Anayasa ve seçim kanunlarında konulan süre ile uyumludur. Zira 1924 ve 1961 Anayasalarına göre seçim süresi 4 yıldır. 1982 Anayasasında bu süre 5 yıla çıkarılmasına karşın, Ak Parti’nin 2007 yılında yaptığı Anayasa değişikliği ile tekrar 4 yıla düşürülmüştür. (Aynı Ak Parti, şimdi bundan şikâyet ederek, seçim süresini tekrar 5 yıla çıkarmak istemektedir.)
Yine aynı zaman diliminde ortalama hükümet ömürleri ise 17,2 ay (1,4 yıl) olarak gerçekleşmiştir. Hükümet sayısının çokluğunda, Anayasal değişiklikler, istifa ve ölümler, askeri darbeler, güvensizlik oyları ve/veya seçimlerin yenilenmesi gibi unsurlar etkili olmuştur. Yine bazı dönemlerde birden fazla hükümet kurulsa da, birbirinin devamı niteliğini taşımaktadır. (Örneğin tek partili dönemde kurulan hükümetler, 1950-1960 arasında kurulan DP hükümetleri, 2002-2017 arasında kurulan AKP hükümetleri gibi)
Ancak bu saptamalara karşın, ilginç olan durumsa; 2002 yılında bu yana tek başına iktidar olan AKP hükümetlerinin ömrünün ise 21,5 ay, (1,8 yıl) olduğu gerçeğidir. Yani Tek başına iktidar olan Ak Parti hükümetlerinin ortalama ömrünün, şikâyet edilen geçmiş dönem Cumhuriyet hükümet ömürlerinden sadece 4 ay daha fazla olmasıdır.
Yukarıda sunmaya çalıştığım dönemsel ayrıntılardan, ortalama seçim ve hükümet ömürlerinin birbirlerine çok yakın olduğu ortaya çıkmaktadır.
O zaman sorun nereden kaynaklanmaktadır?
12 Eylül darbesinin artığı olan ve 34 yıldır dokunulmayan Siyasi Partiler Kanunu ile Seçim Kanunları, daha adil, daha katılımcı, daha çoğulcu, daha özgürlükçü ve daha demokratik bir anlayışla değiştirilmediği sürece, sorunlarımızın çözümünü beklemek, hayal olacaktır…