BAŞKANLIK SİSTEMİYLE, BELEDİYE BAŞKANLIĞI SİSTEMİ ARASINDA BİR FARK YOK MU?

Anayasa değişiklikleri çerçevesinde, özellikle iktidar partisi yetkilileri tarafından ülkemizde yapılan yerel seçimlerin aslında başkanlık sistemi modeli olduğu, anayasa da yapılmak istenen değişikliğinde benzer özellikler taşıdığı seslendirilmektedir.
 
Sayın başbakan bir konuşmasında; “ Başkanlık sistemini ben vatandaşlarım daha iyi anlasın diye şöyle anlattım; Başkanlık sistemiyle belediye başkanlığı arasında fark yok. İstanbul Belediye Başkanı seçimle gelip, hizmet ediyor. Onun bir meclisi var, meclisi de seçimle geliyor, başkanı denetliyor. Meclis'te değişik partiler var, Meclis'le başkan aynı seçimde seçiliyor. Vatandaş ayrı ayrı sandığa gitmeyecek. Bir seferde ikisini de halletmiş olacak." ifadelerine yer vermiştir.
 
Yine Sayın Başbakan, geçtiğimiz hafta Mersin Şehir Hastanesi’nin açılış töreninde vatandaşlara hitaben yaptığı konuşmasında da; “Aslında siz buna yabancı değilsiniz. Nasıl belediye seçimlerinde iki sandık kuruluyor, belediye başkanına ayrı sandıkta, belediye meclisine de ayrı sandıkta oy kullanıyorsunuz. Şimdi burada da iki sandık kurulacak. Birinde Cumhurbaşkanını seçeceksiniz, ikinci sandıkta da milletvekillerini seçeceksiniz” şeklinde açıklamalarda bulunmuştur.  
 
Gerçekten böyle midir? Yapılacak Anayasa değişikliklerinde Cumhurbaşkanına verilmesi öngörülen yetkilerle, belediye başkan ve belediye meclisinin yetkileri arasında bir fark yok mudur? Hep birlikte değerlendirelim.
 
Yapılmak istenen Anayasa değişikliklerinin kabul edilmesi halinde; 
 
Cumhurbaşkanı; bir partiye üye olup, üyesi bulunduğu partinin genel başkanı olabilecektir. Oysa belediye başkanının görev süresi boyunca, üyesi bulunduğu partinin yönetim ve denetim organlarında görev alması yasaktır.  
 
Cumhurbaşkanı; yürütme yetkisine ilişkin konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi (KHK) çıkarabilecektir. Oysa belediye başkanı ancak yürürlükteki kanun ve mevzuat çerçevesinde görev yapabilmektedir.  
 
Cumhurbaşkanı; meclisi fesih edip, seçimlerin yenilenmesine karar verebilecektir. Oysa belediye başkanının böyle bir yetkisi yoktur. Belediye meclisinin feshedilmesi de kanunda belirtilen şartlarda, İçişleri bakanlığının istemi ve ancak Danıştay kararıyla mümkündür.
 
Cumhurbaşkanı; yardımcılarını nitelik, sayı ve süre kısıtlaması olmaksızın atayabilecektir. Oysa belediye başkanı yardımcılarını ancak kanunda belirtilen koşulları taşımaları ve belli kısıtlamalar içinde atayabilmektedir.  
 
Cumhurbaşkanına, cumhurbaşkanı yardımcısı vekâlet edebilecektir. Oysa belediye başkanına ancak belediye meclis üyelerinden biri vekâlet edebilmektedir.
 
Cumhurbaşkanı; bakanlıkların ve kamu tüzel kişiliklerin kurulması, kaldırılması, iş ve işleyişleri hakkında yetkili olacaktır. Oysa belediyelerde, daire başkanlığı ve müdürlük kurulması, kaldırılması ile bunlarla ilgili iş ve işlemleri hakkında belediye meclisi yetkilidir.
 
Cumhurbaşkanı hakkında suç işlediği iddiasıyla TBMM’nin 3/5 gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verilebilecektir. Oysa belediye başkan ve meclis üyeleri hem Sayıştay, hem de İçişleri bakanlığı denetimine açıktır. Suç işlediği iddiasıyla haklarında yetkili makamlarca doğrudan soruşturma açılabilmektedir.
 
Cumhurbaşkanı ve hükümet hakkında gensoru verilemeyecektir. Oysa belediye başkanı hakkında belediye meclis üyelerinin 1/3 oyuyla, genel görüşme açılabilmekte ve gensoru verilebilmektedir.
 
Cumhurbaşkanı ilk turda, geçerli oyların salt çoğunluğunu ( % 50+1), ikinci turda ise geçerli oyların çoğunluğunu almak kaydı ile seçilebilecektir. Oysa belediye başkanı nispi çoğunluk sistemiyle seçilmektedir.
 
Cumhurbaşkanı; milletlerarası antlaşmaları akdedip, yayımlayabilecektir. Oysa belediyelerde yurt dışı ilişkiler; ancak belediye meclisinin karar almasıyla sağlanabilmektedir.  
 
Cumhurbaşkanı; yönetmelik çıkarabilecektir. Oysa belediyelerde yönetmelik ancak belediye meclisi kararı ve Danıştay’ın uygunluk görüşü ile çıkarılabilmektedir.
 
Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde 45 gün içinde seçim yenilenecektir. Oysa belediye başkanlığının boşalması hailinde (terör suçları hariç) belediye meclisi kendi içinden yeni başkanını seçebilmektedir.
 
Cumhurbaşkanı; üst düzey kamu görevlilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esaslar için cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecektir. Oysa belediye başkanı üst düzey kamu görevlilerini ancak kanun ve mevzuat hükümleri doğrultusunda atayabilmektedir.  
 
Bu saptamalar ışığında, geçilmek istenen “ Başkanlık Sistemi” ile “ Belediye Başkanlığı Sistemi” arasındaki benzerliğin, sadece çift sandık kurulmasından ibaret olduğu, yetkiler ve uygulama açısından hiçbir benzerliğin bulunmadığı ortaya çıkmaktadır.